تایمست مجله تکنولوژی
با گسترش استفاده از دستگاه‌های حضور و غیاب تشخیص چهره در شرکت‌ها، سازمان‌ها و حتی مراکز آموزشی، بحث امنیت این دستگاه‌ها بیش از پیش اهمیت پیدا کرده است. این سیستم‌ها با بهره‌گیری از هوش مصنوعی و الگوریتم‌های پردازش تصویر، هویت افراد را تشخیص داده و ورود و خروج آنها را ثبت می‌کنند. اما همان‌طور که فناوری پیشرفت می‌کند، تهدیدات امنیتی نیز افزایش می‌یابد. یکی از مهمترین تهدیدات، هک دستگاه‌های حضور و غیاب تشخیص چهره است که می‌تواند به جعل هویت، دستکاری در زمان ورود و خروج، یا حتی نفوذ به شبکه سازمانی منجر شود.
روشهای رایج هک دستگاه‌های حضور و غیاب تشخیص چهره
🔴 ۱. استفاده از عکس یا ویدئو به‌جای چهره واقعی
در این روش، پرسنل متخلف با تهیه یک تصویر یا ویدیوی با کیفیت از چهره‌ی خود یا همکارشان، سعی می‌کنند دستگاه تشخیص چهره را فریب دهند. به عنوان مثال، تصویری که از فاصله مناسب روبه‌روی دستگاه گرفته می‌شود، می‌تواند در برخی مدل‌های قدیمی‌تر، به‌عنوان چهره زنده شناسایی شود. در مدل‌های پیشرفته‌تر، حتی ویدیوهایی که پلک زدن، لبخند یا حرکت جزئی دارند، ممکن است باعث دور زدن الگوریتم‌های ساده تشخیص لایو بودن شوند. این روش بیشتر زمانی موفق است که دستگاه فاقد سیستم تشخیص عمق یا سنجش زنده بودن چهره (liveness detection) باشد.
🔴 ۲. استفاده از ماسک سه بعدی برای دور زدن دوربین تشخیص چهره
ماسک‌های سه بعدی که به صورت حرفه‌ای از چهره یک فرد ساخته می‌شوند، می‌توانند به عنوان یک نسخه فیزیکی تقلبی عمل کنند. این ماسک‌ها از جنس سیلیکون یا مواد منعطف بوده و اغلب دارای ویژگی‌هایی مثل فرم بینی، لب‌ها و حتی رنگ پوست مشابه فرد واقعی‌اند. در دستگاه‌هایی که صرفاً از تصویر دو‌بعدی استفاده می‌کنند، این ماسک‌ها به راحتی قابل شناسایی نیستند. البته ساخت این نوع ماسک‌ها نیاز به تجهیزات تخصصی دارد و بیشتر توسط افراد ماهر یا در پروژه‌های تقلب سازمان یافته استفاده می‌شود.
🔴 ۳. دستکاری در نرم‌افزار دستگاه
برخی افراد متخصص در حوزه IT یا مدیران سیستم با دستکاری در نرم‌افزار داخلی دستگاه یا پایگاه داده حضور و غیاب، زمان ورود و خروج افراد را تغییر می‌دهند. این کار ممکن است از طریق ایجاد backdoor، استفاده از دسترسی ادمین یا استخراج فایل‌های خروجی و ویرایش آنها انجام شود. در برخی مدل‌های قدیمی یا دستگاه‌هایی که به شبکه اینترنت متصلند، امکان نفوذ از راه دور هم وجود دارد. این نوع تقلب، پیچیده‌ترین روش هک محسوب شده و معمولاً بدون ردپا انجام می‌گیرد مگر آنکه لاگ‌های امنیتی فعال باشند.
🔴 ۴. استفاده از چهره مشابه یا فرد جایگزین
در این روش، فرد دیگری که چهره‌ای تا حد زیادی مشابه کارمند اصلی دارد، جلوی دستگاه حاضر می‌شود تا به‌جای او ثبت ورود یا خروج انجام دهد. دستگاه‌های ساده‌تر که دقت تشخیص چهره پایینی دارند، ممکن است تفاوت میان چهره‌های مشابه را تشخیص ندهند. همچنین، در سازمان‌هایی که امنیت جدی گرفته نمی‌شود و ناظری برای کنترل ثبت حضور نیست، این روش تقلب می‌تواند برای مدت طولانی ادامه یابد. حتی در برخی موارد، کارمندان هماهنگ می‌کنند تا برای یکدیگر حضور ثبت کنند و غیبت را پوشش دهند.
مهمترین پیامدهای هک دستگاه حضور و غیاب تشخیص چهره عبارتند از:
- جعل هویت و حضور غیرواقعی کارمندان
- اختلال در محاسبه حقوق و دستمزد
- کاهش بهره‌وری و اعتماد درون سازمانی
- ریسک دسترسی غیرمجاز به اطلاعات حساس
- ضربه به اعتبار سازمان در صورت افشای نقض امنیتی
راهکارهای مقابله با هک دستگاه حضور و غیاب تشخیص چهره
برای جلوگیری از دور زدن دوربین تشخیص چهره می‌توانید راهکارهای زیر را امتحان کنید:
🟢 ۱. استفاده از فناوری تشخیص زنده بودن چهره (Liveness Detection)
تشخیص زنده بودن چهره یکی از مهمترین فناوری‌هایی است که می‌تواند جلوی فریب دستگاه از طریق تصویر، ویدیو یا ماسک سه بعدی را بگیرد. این سیستم با بررسی حرکات ظریف صورت مانند پلک زدن، حرکت مردمک چشم یا عمق‌سنجی از طریق مادون قرمز، اطمینان حاصل می‌کند که فرد واقعی در مقابل دستگاه قرار دارد. فناوری Liveness Detection در مدل‌های جدید دستگاه‌های حضور و غیاب تعبیه شده و امنیت سیستم را به شکل محسوسی افزایش می‌دهد.
🟢 ۲. رمزنگاری داده‌ها و لاگ‌برداری از دسترسی‌ها
یکی از راههای مقابله با نفوذ و دستکاری اطلاعات حضور و غیاب، رمزنگاری داده‌ها در سطح دستگاه و پایگاه داده است. همچنین ثبت دقیق لاگ‌های سیستمی، امکان پیگیری تغییرات مشکوک یا دسترسی غیرمجاز را فراهم می‌کند. اگر تغییر یا حذف اطلاعاتی صورت بگیرد، لاگ‌ها می‌توانند به عنوان سندی برای شناسایی فرد متخلف عمل کنند و جلوی بسیاری از تخلفات داخلی را بگیرند.
🟢 ۳. آموزش پرسنل و فرهنگ سازی
بسیاری از روشهای تقلب توسط خود پرسنل انجام شده و به همین دلیل، آموزش آنها نقش بسیار مهمی دارد. اگر کارکنان نسبت به عواقب قانونی، اداری و اخلاقی چنین تخلفاتی آگاه شوند، تمایل کمتری به هک یا دور زدن سیستم خواهند داشت. همچنین ایجاد فرهنگ شفافیت و پاسخگویی در سازمان می‌تواند از انگیزه تقلب بکاهد و فضای اعتماد را افزایش دهد.
🟢 ۴. استفاده از دستگاه‌های چند عاملی (Multi-Factor)
دستگاه‌هایی که ترکیبی از چند روش شناسایی مانند تشخیص چهره، کارت RFID و اثر انگشت را استفاده می‌کنند، امنیت بسیار بیشتری دارند. در این سیستم‌ها، برای ثبت ورود یا خروج، لازم است حداقل دو عامل تأیید شود؛ این باعث می‌شود حتی اگر یکی از روش‌ها قابل تقلب باشد، روش دیگر از آن جلوگیری کند. استفاده از سیستم‌های چندعاملی، بهترین گزینه برای سازمان‌هایی با تعداد پرسنل بالا یا سطح امنیت حساس است.
🟢 ۵. بروزرسانی مداوم نرم‌افزار دستگاه
دستگاه‌های حضور و غیاب مانند هر سیستم دیجیتالی دیگر، نیازمند بروزرسانی منظم هستند تا آسیب‌پذیری‌های امنیتی آنها رفع شود. شرکت‌های معتبر تولیدکننده این دستگاه‌ها به صورت دوره‌ای نسخه‌های جدید نرم‌افزار را منتشر می‌کنند که شامل بهبود امنیت، الگوریتم‌های شناسایی قوی‌تر و محافظت در برابر روشهای تقلب است. عدم بروزرسانی به موقع می‌تواند زمینه‌ساز نفوذهای ساده و مؤثر شود.
🟢 ۶. نظارت انسانی و تطبیق اطلاعات
هیچ سیستمی به تنهایی و بدون نظارت انسانی کامل نبوده و می‌توان به آن آسیب رساند. بررسی دوره‌ای گزارش‌های ورود و خروج توسط مدیران منابع انسانی، مقایسه با برنامه کاری واقعی و مشاهده رفتارهای غیرعادی می‌تواند نشانه‌هایی از تقلب را مشخص کند. همچنین در برخی موارد، نظارت میدانی یا تصویری (مانند استفاده از دوربین‌های مداربسته جهت پوشش تصویری زمان ثبت تردد کارکنان) می‌تواند تکمیل‌کننده سیستم‌های اتوماسیون حضور و غیاب باشد و جلوی سوءاستفاده‌ها را بگیرد.
نقش برندهای معتبر در افزایش امنیت دستگاه‌های حضور غیاب
برندهای معتبر تولیدکننده دستگاه‌های حضور و غیاب، نقش اساسی در تضمین امنیت این سیستم‌ها دارند. این شرکت‌ها با بهره‌گیری از تیم‌های تخصصی تحقیق و توسعه، همواره در حال ارتقای الگوریتم‌های تشخیص چهره، افزودن فناوری‌های نوین مانند Liveness Detection و بهره‌مندی از سنسورهای پیشرفته‌تر هستند. یکی از تفاوت‌های مهم بین دستگاه‌های برندهای اصلی و محصولات متفرقه، همین به روزرسانی‌های امنیتی منظم و پشتیبانی نرم‌افزاری بلند مدت است.
علاوه بر این، برندهای معتبر معمولاً از زیرساخت رمزنگاری پیشرفته، پروتکل‌های ارتباطی امن و سیستم لاگ‌گیری جامع استفاده می‌کنند که امکان هک یا دستکاری اطلاعات را به حداقل می‌رساند. آنها همچنین دستگاه‌هایی با قابلیت احراز هویت چندعاملی عرضه می‌کنند که در برابر تقلب بسیار مقاوم‌تر هستند.
برندهای مطرح در حوزه دستگاه‌های حضور و غیاب تشخیص چهره:
- ZKTeco
یکی از معروف‌ترین برندهای جهانی در زمینه سیستم‌های کنترل تردد و حضور و غیاب که به‌خاطر فناوری‌های تشخیص چهره پیشرفته و امنیت بالا شناخته می‌شود. دستگاه‌های جدید این شرکت اغلب دارای قابلیت Liveness Detection و چندعاملی هستند. - Suprema
برند کره‌ای با تمرکز بر تکنولوژی بیومتریک، به ویژه تشخیص چهره و اثر انگشت. محصولات Suprema امنیت بسیار بالایی داشته و در بسیاری از پروژه‌های حساس بین‌المللی استفاده شده‌اند. - Hikvision
هرچند بیشتر به عنوان تولیدکننده دوربین‌های مداربسته شناخته می‌شود، اما در سال‌های اخیر سیستم‌های حضور و غیاب و کنترل دسترسی این شرکت نیز به‌طور گسترده مورد استفاده قرار گرفته‌اند و از الگوریتم‌های هوش مصنوعی بهره می‌برند. - Timmy
سری تخصصی دستگاه‌های تشخیص چهره با قابلیت شناسایی سریع و دقیق حتی در نور کم یا ماسک‌زدن. این سری برای سازمان‌های بزرگ یا محیط‌های صنعتی مناسب است. - Anviz
یکی از برندهای خوش‌نام در زمینه سیستم‌های امنیتی و حضور و غیاب، با تمرکز بر رابط کاربری ساده، امنیت داده‌ها و قابلیت اتصال به شبکه‌های سازمانی.
سؤالات متداول
آیا دستگاه‌های حضور و غیاب تشخیص چهره قابل هک هستند؟
بله، مانند هر دستگاه دیجیتال دیگری، اگر اصول امنیتی رعایت نشود، احتمال هک وجود دارد.
چگونه می‌توان جلوی استفاده از عکس یا فیلم جعلی را گرفت؟
با استفاده از دستگاه‌هایی که مجهز به Liveness Detection هستند، می‌توان این نوع تقلب‌ها را شناسایی و مسدود کرد.
آیا استفاده از دستگاه‌های بی‌نام و ارزان‌قیمت خطرناک است؟
بله، این دستگاه‌ها معمولاً فاقد امکانات امنیتی پیشرفته هستند و هک کردن آنها آسان‌تر است.
